অসম ভাৰতৰ এটা ভূমিকম্পপ্ৰৱণ অঞ্চল। হিমালয়ৰ পাদদেশত অৱস্থিত এই অঞ্চলত ভাৰতীয় প্লেটৰ ইউৰেছিয়ান প্লেটৰ সৈতে সংঘৰ্ষৰ ফলত বৃহৎ ভূমিকম্পৰ ইতিহাস আছে। তলত ১৮৯৭ চনৰ পৰা ২০২১ চনলৈ অসমত সংঘটিত ৬টা উল্লেখযোগ্য ভূমিকম্পৰ বিষয়ে বহলাই বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
১৮৯৭ চনৰ অসম ভূমিকম্প
১৮৯৭ চনৰ ১২ জুনত অসমত সংঘটিত এই ভূমিকম্পৰ তীব্ৰতা আছিল ৮.২ৰ পৰা ৮.৩ মেগনিটিউড। এই ভূমিকম্পৰ কেন্দ্ৰস্থল আছিল শ্বিলঙৰ প্লেট’ৰ উত্তৰ প্ৰান্তত অৱস্থিত ওল্ডহাম ফল্টত। এই ভূমিকম্পত প্ৰায় ১,৫৪২ জন লোকৰ মৃত্যু হৈছিল আৰু অসমৰ বিস্তীৰ্ণ অঞ্চলত ব্যাপক ক্ষয়ক্ষতি হৈছিল। কলিকতালৈকে এই ভূমিকম্পৰ কম্পন অনুভৱ কৰা গৈছিল, য’ত বহুতো অট্টালিকা ভাগি পৰিছিল। শ্বিলং, গুৱাহাটী, গোৱালপাৰা আৰু ধুবুৰীতো বাসগৃহ সমূহ ধ্বংস হৈছিল। গোৱালপাৰাত ১০ ফুট উচ্চতাৰ জোৱাৰৰ ঢৌৱে বজাৰ আৰু অট্টালিকা ধ্বংস কৰিছিল। ভূমিকম্পৰ ফলত ভূমি পৃষ্ঠত ১১ৰ পৰা ১৬ মিটাৰ পৰ্যন্ত স্থানচ্যুতি ঘটিছিল, যি বিশ্বৰ যিকোনো ভূমিকম্পৰ বাবে অতি উচ্চ। জলাশয়ৰ পানীৰ তৰংগ পৰিলক্ষিত হৈছিল। এই ভূমিকম্পক বিশ্বৰ অন্যতম শক্তিশালী ভূমিকম্পৰ ভিতৰত গণ্য কৰা হয়।
১৯৩০ চনৰ ধুবুৰী ভূমিকম্প
১৯৩০ চনৰ ২ জুলাইত ধুবুৰীত সংঘটিত এই ভূমিকম্পৰ তীব্ৰতা আছিল ৭.১ মেগনিটিউড। এই ভূমিকম্পৰ কেন্দ্ৰস্থল ধুবুৰীৰ ওচৰত আছিল আৰু ই অসমৰ উত্তৰ-পশ্চিম অঞ্চলত প্ৰভাৱ পেলাইছিল। এই ভূমিকম্পত বহু ঘৰ-বাৰী ধ্বংস হৈছিল আৰু বহু লোকৰ মৃত্যু হৈছিল। গোৱালপাৰা আৰু ধুবুৰীত জোৱাৰৰ ঢৌৰ দৰে পানীৰ উত্থানৰ ফলত ব্যাপক ক্ষতি হৈছিল। এই ভূমিকম্পৰ বিষয়ে তথ্য সীমিত হ’লেও, ই অঞ্চলটোৰ অট্টালিকা আৰু অৱকাঠামোত যথেষ্ট ক্ষতিসাধন কৰিছিল। ধুবুৰীৰ পৰা কলিকতালৈকে কম্পন অনুভৱ কৰা গৈছিল। এই ভূমিকম্পৰ পিছতো অঞ্চলটোত কেইবাটাও Aftershock অনুভূত হৈছিল।
১৯৪৭ চনৰ অসম ভূমিকম্প
১৯৪৭ চনৰ ৯ জুলাইত অসমৰ অৰুণাচল প্ৰদেশৰ সীমান্তৱৰ্তী অঞ্চলত সংঘটিত এই ভূমিকম্পৰ তীব্ৰতা আছিল ৭.৭ মেগনিটিউড। এই ভূমিকম্পৰ কেন্দ্ৰস্থল আছিল পূব হিমালয়ৰ কাষৰীয়া অঞ্চলত। ইয়াৰ ফলত অসমৰ উত্তৰ-পূব অঞ্চলত যথেষ্ট ক্ষয়ক্ষতি হৈছিল। এই ভূমিকম্পৰ বিষয়ে তথ্য কম হ’লেও, ই মূল হিমালয়ান থ্ৰাষ্টৰ সৈতে জড়িত আছিল আৰু ইয়াৰ আফ্টাৰ শ্বকে অঞ্চলটোত কেইবাদিন ধৰি অস্থিৰতাৰ সৃষ্টি কৰিছিল। এই ভূমিকম্পই ১৯৫০ চনৰ ভয়ংকৰ ভূমিকম্পৰ পূৰ্বাভাস দিছিল। ইয়াৰ ফলত অৰুণাচল আৰু অসমৰ কিছু অঞ্চলত ভূমিস্খলন আৰু অন্যান্য ভূতাত্ত্বিক পৰিৱৰ্তন ঘটিছিল।
১৯৫০ চনৰ অসম-তিব্বত ভূমিকম্প
১৯৫০ চনৰ ১৫ আগষ্টত সংঘটিত এই ভূমিকম্প বিশ্বৰ অন্যতম শক্তিশালী ভূমিকম্পৰ ভিতৰত গণ্য কৰা হয়, যাৰ তীব্ৰতা আছিল ৮.৬ৰ পৰা ৮.৭ মেগনিটিউড। এই ভূমিকম্পৰ কেন্দ্ৰস্থল আছিল মিশমি পাহাৰৰ ওচৰত, তিব্বতৰ ৰিমা (বৰ্তমানৰ জায়ু)ৰ পৰা ৪০ কিলোমিটাৰ পশ্চিমে। এই ভূমিকম্পত প্ৰায় ৪,৮০০ লোকৰ মৃত্যু হৈছিল আৰু অসম, তিব্বত, ম্যানমাৰ আৰু দক্ষিণ চীনত ব্যাপক ক্ষয়ক্ষতি হৈছিল। ভূমিকম্পৰ ফলত ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ উপনদীসমূহ বাধাগ্ৰস্ত হৈছিল, যাৰ ফলত ৭ মিটাৰ উচ্চতাৰ জোৱাৰৰ ঢৌৱে ৫৩২ জন লোকৰ প্ৰাণহানি ঘটাইছিল। অসমৰ শিৱসাগৰ-শদিয়া অঞ্চলত ৭০খন গাঁও ধ্বংস হৈছিল। ভূমিকম্পৰ ফলত বিশাল ভূমিস্খলন ঘটিছিল। তিব্বতৰ লাছাতো এই কম্পন অনুভৱ কৰা গৈছিল, য’ত মাটিৰ পৰা উচ্চ শব্দ শুনা গৈছিল। এই ভূমিকম্প মহাদেশীয় প্লেটৰ সংঘৰ্ষৰ ফলত সৃষ্ট আছিল, যি সাধাৰণতে সাগৰীয় প্লেটৰ সংঘৰ্ষৰ সৈতে জড়িত নহয়।
১৯৮৮ চনৰ ম্যানমাৰ-ভাৰত ভূমিকম্প
১৯৮৮ চনৰ ৬ আগষ্টত সংঘটিত এই ভূমিকম্পৰ তীব্ৰতা আছিল ৭.৩ মেগনিটিউড। এই ভূমিকম্পৰ কেন্দ্ৰস্থল আছিল ম্যানমাৰ-ভাৰত সীমান্তৰ ওচৰত। অসমৰ উত্তৰ-পূব অঞ্চল আৰু ম্যানমাৰৰ কিছু অংশত এই ভূমিকম্পৰ প্ৰভাৱ পৰিছিল। এই ভূমিকম্পত প্ৰাণহানিৰ তথ্য সীমিত, কিন্তু ই অঞ্চলটোত অৱকাঠামোৰ ক্ষতিসাধন কৰিছিল। ম্যানমাৰৰ উত্তৰাঞ্চলত ভূমিস্খলন আৰু অন্যান্য ভূতাত্ত্বিক পৰিৱৰ্তন ঘটিছিল। অসমতো কম্পন অনুভৱ কৰা গৈছিল, কিন্তু ১৮৯৭ বা ১৯৫০ চনৰ ভূমিকম্পৰ তুলনাত ইয়াৰ ক্ষয়ক্ষতি কম আছিল।
২০২১ চনৰ অসম ভূমিকম্প
২০২১ চনৰ ২৮ এপ্ৰিলত অসমৰ ধেকিয়াজুলিত সংঘটিত এই ভূমিকম্পৰ তীব্ৰতা আছিল ৬.০ মেগনিটিউড, আৰু ইয়াৰ গভীৰতা আছিল ৩৪ কিলোমিটাৰ। এই ভূমিকম্পৰ কেন্দ্ৰস্থল আছিল গুৱাহাটীৰ পৰা ১৪০ কিলোমিটাৰ উত্তৰত। ইয়াৰ ফলত দুজন লোকৰ মৃত্যু হৈছিল আৰু ১২ জন আহত হৈছিল। এই ভূমিকম্প কপিলী ফল্টৰ সৈতে জড়িত আছিল, যি শ্বিলঙৰ প্লেট’ৰ পৰা ভূটানলৈ বিস্তৃত। মূল হিমালয়ান থ্ৰাষ্টৰ সৈতে সংযুক্ত এই ভূমিকম্পই অসম উপত্যকাৰ ভূতাত্ত্বিক অস্থিৰতাৰ প্ৰমাণ দিয়ে। গুৱাহাটী আৰু অন্যান্য স্থানত অট্টালিকাৰ ক্ষতি হৈছিল, কিন্তু পূৰ্বৰ ভূমিকম্পৰ তুলনাত ইয়াৰ প্ৰভাৱ তুলনামূলকভাৱে কম আছিল।
অসমৰ ভূমিকম্পৰ ইতিহাসে এই অঞ্চলৰ ভূতাত্ত্বিক সক্ৰিয়তাৰ প্ৰমাণ দিয়ে। ১৮৯৭ আৰু ১৯৫০ চনৰ ভূমিকম্প দুটা বিশ্বৰ শক্তিশালী ভূমিকম্পৰ ভিতৰত গণ্য কৰা হয়। এই ভূমিকম্পসমূহে অসমৰ অৱকাঠামো, অৰ্থনীতি আৰু জনজীৱনৰ ওপৰত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলাইছিল। আধুনিক কালত ২০২১ চনৰ ভূমিকম্পৰ দৰে ঘটনাই অঞ্চলটোৰ সতৰ্কতা আৰু প্ৰস্তুতিৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ কথা সোঁৱৰাই দিয়ে। ভৱিষ্যতৰ বৃহৎ ভূমিকম্পৰ সম্ভাৱনাৰ কথা বিবেচনা কৰি অসমত ভূমিকম্প-প্ৰতিৰোধী অৱকাঠামো আৰু জনসচেতনতা বৃদ্ধিৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াৰ প্ৰয়োজন।
