বেলুচিস্তান পাকিস্তানৰ এখন প্ৰদেশ। দেশৰ দক্ষিণ-পশ্চিম অঞ্চলত অৱস্থিত বেলুচিস্তান স্থলভাগৰ ফালৰ পৰা পাকিস্তানৰ সৰ্ববৃহৎ প্ৰদেশ যদিও ইয়াৰ জনবসতি কম। ঊনবিংশ শতিকাত ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যই ইয়াক ব্ৰিটিছ ভাৰতত একত্ৰিত নকৰালৈকে অঞ্চলটো নিজৰ জনজাতীয় শাসনেৰে এক স্বাধীন অঞ্চল আছিল। এই ঔপনিৱেশিক প্ৰশাসনে বেলুচ জনজাতিসকলৰ মাজত ইটোৱে সিটোৰ বিৰুদ্ধে উচটাইছিল, যিয়ে অসন্তুষ্টিৰ বীজ ৰোপণ কৰিছিল ।
১৯৪৭ চনত ভাৰত বিভাজনৰ পিচত বেলুচিস্তান পাকিস্তানৰ অংশ হৈ পৰে । কিন্তু এই একত্ৰীকৰণো বিতৰ্কিত আছিল। বেলুচিস্তানৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশৰ শাসক কলতৰ খানে প্ৰথমতে স্বাধীনতা বিচাৰিছিল। কিন্তু ১৯৪৮ চনত পাকিস্তানক স্বীকাৰ কৰাৰ বাবে হেঁচা দিয়া হৈছিল। এই অধিগ্ৰহণক বহুতো বেলুচে বলপূৰ্বক বুলি গণ্য কৰে । ইয়াৰ দ্বাৰাই বিচ্ছিন্নতাবাদী চিন্তাৰ ভেটি স্থাপন হয়।
পাকিস্তানৰ বেলুচিস্তান প্ৰদেশত বেলুচ জাতীয়তাবাদীসকলৰ বিদ্ৰোহৰ বিৰুদ্ধে ১৯৪৮-৫০, ১৯৫৮-৬০, ১৯৬২-৬৩ আৰু ১৯৭৩-১৯৭৭ চনত যুঁজ দিয়া হৈছে। আনহাতে, শেহতীয়াভাৱে ২০০৩ চনৰ পৰা এই বিদ্ৰোহ এতিয়াও চলি আছে।
জনসংখ্যাৰ গাঁথনি:
বেলুচিস্তানৰ জনসংখ্যা প্ৰায় ১.৪৬ কোটি। ধৰ্মীয় দিশৰ পৰা বেলুচিস্তানৰ ৯৮.৮% লোক মুছলিম, ০.৪১% হিন্দু, আৰু ০.৪% খ্ৰীষ্টান। হিন্দু ধৰ্ম এই অঞ্চলৰ সংখ্যালঘু ধৰ্ম, আৰু শ্ৰী হিংলাজ মাতা মন্দিৰ এই অঞ্চলৰ এক পবিত্ৰ হিন্দু তীৰ্থস্থান। বেলুচিস্তানৰ কিছুমান বেলুচৰ গোত্ৰ, যেনে বুগতি, বেজেঞ্জো, মাৰি, আৰু ৰিন্দত হিন্দু সম্প্ৰদায়ৰ। ভাৰতৰ বিভাজনৰ সময়ত কিছু হিন্দু বেলুচ ভাৰতলৈ প্ৰব্ৰজন কৰে, যেনে ভাগনাৰী সম্প্ৰদায়।
Baloch Liberation Army (BLA)ৰ জন্ম:
বেলুচিস্তান মুক্তিবাহিনী (BLA) ২০০০ চনত গঠন হয়, যদিও ইয়াৰ শিপা ১৯৪৮ চনৰ প্ৰথম বিদ্ৰোহৰ পৰা পোৱা যায়। পাকিস্তানৰ পৰা স্বাধীনতা আৰু বেলুচ জনগণৰ সমান অধিকাৰৰ দাবীত BLA-ই পাকিস্তান সৈন্যবাহিনীৰ বিৰুদ্ধে সশস্ত্ৰ সংগ্ৰাম চলায়। ২০০৪ চনৰ পৰা ই পাকিস্তান, ব্ৰিটেইন, আমেৰিকা আদি দেশৰ দ্বাৰা সন্ত্ৰাসবাদী সংগঠন হিচাপে তালিকাভুক্ত। BLAৰ আক্ৰমণত পাকিস্তানৰ নিৰাপত্তা বাহিনী, অবেলুচ জনগণ, আৰু চীনা প্ৰকল্পৰ সৈতে জড়িত লোকসকল লক্ষ্য হৈছে। ব্ৰহ্মদগ বুগতিক ইয়াৰ প্ৰতিষ্ঠাপক বুলি দাবী কৰা হয়।
চীনৰ কৰিডৰ আৰু বেলুচিস্তান:
চীন-পাকিস্তান অৰ্থনৈতিক কৰিডৰ (CPEC)ৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ হৈছে বেলুচিস্তানৰ গোৱাদৰ বন্দৰ। এই বন্দৰৰ জৰিয়তে চীনে আৰব সাগৰত বাণিজ্যিক আৰু কৌশলগত আধিপত্য বিস্তাৰ কৰিব বিচাৰে। চীনৰ প্ৰেচিডেণ্ট ঝি জিনপিঙে ২০৩০ চনৰ ভিতৰত ৪৬০০ কোটি ডলাৰৰ বিনিয়োগৰ ঘোষণা কৰিছে, যাৰ জৰিয়তে বিদ্যুৎ কেন্দ্ৰ, পাইপলাইন, আৰু অবকাঠামো গঢ়ি তোলা হ’ব। কিন্তু বেলুচ জাতীয়তাবাদীসকলে অভিযোগ কৰে যে- এই প্ৰকল্পই বেলুচিস্তানৰ সম্পদ লুণ্ঠন কৰি তেওঁলোকৰ ভূমি কাঢ়ি লৈছে, আৰু স্থানীয় লোকে ইয়াৰ সুবিধাৰ পৰা বঞ্চিত হৈছে।
বেলুচিস্তান জনপ্ৰিয় কিয়?
বেলুচিস্তানৰ জনপ্ৰিয়তাৰ মূল কাৰণ ইয়াৰ ভূ-ৰাজনৈতিক গুৰুত্ব আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ প্ৰাচুৰ্য। ই পাকিস্তানৰ জ্বালানী সম্পদৰ এক বৃহৎ উৎস, আৰু গোৱাদৰ বন্দৰৰ কৌশলগত অৱস্থানে ইয়াক আন্তৰ্জাতিক বাণিজ্যৰ কেন্দ্ৰস্থল কৰি তুলিছে। ইয়াৰ উপৰিও, বেলুচ জাতীয়তাবাদী আন্দোলন আৰু BLAৰ কাৰ্যকলাপে এই অঞ্চলক আন্তৰ্জাতিক সংবাদৰ শিৰোনামত ৰাখিছে।
অৰ্থনৈতিক ৰাজহৰ উৎস (পৰ্যটনৰ বাহিৰে):
বেলুচিস্তানৰ অৰ্থনীতি মূলতঃ খনিজ সম্পদৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল। প্ৰাকৃতিক গেছ, কয়লা, সোণ, আৰু তামৰ বিশাল মজুতৰ বাবে এই অঞ্চল পাকিস্তানৰ অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ খনিজ সম্পদৰ উৎস। সিন্ধৰ পিছত বেলুচিস্তান পাকিস্তানৰ দ্বিতীয় বৃহত্তম প্ৰাকৃতিক গেছৰ যোগানদাতা। চাগাই জিলাৰ ৰেকো-দিকত বিশ্বৰ বৃহত্তম সোণ আৰু তামৰ মজুত আৱিষ্কাৰ হৈছে। ইয়াৰ উপৰিও, গোৱাদৰ বন্দৰৰ জৰিয়তে বাণিজ্য আৰু CPECৰ অধীনত চীনা বিনিয়োগে অৰ্থনীতিত অৰিহণা যোগায়। কৃষি আৰু শুকান ফলৰ উৎপাদনো (যাক পাকিস্তানৰ ‘ফলৰ বাগিচা’ বুলি কোৱা হয়) অৰ্থনীতিৰ এক অংশ।
খনিজ সম্পদত চহকী নেকি বেলুচিস্তান?
হয়, বেলুচিস্তান খনিজ সম্পদৰ দিশৰ পৰা অত্যন্ত চহকী। প্ৰাকৃতিক গেছ, কয়লা, সোণ, তাম আৰু অন্যান্য খনিজৰ বিশাল মজুতৰ বাবে ই পাকিস্তানৰ অৰ্থনীতিৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ। ৰেকো-দিকৰ সোণ আৰু তামৰ খনি বিশ্বৰ ভিতৰতে শীৰ্ষস্থানীয়। কিন্তু বেলুচ জাতীয়তাবাদীসকলে অভিযোগ কৰে যে- এই সম্পদৰ লাভৰ ন্যায্য অংশ স্থানীয় লোকে নাপায়, আৰু পাকিস্তানৰ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে ইয়াক শোষণ কৰে।
বেলুচিস্তানৰ স্বাধীনতাৰ দাবীৰ মূল কাৰণ:
বেলুচিস্তানৰ স্বাধীনতাৰ দাবীৰ মূল কাৰণ হৈছে – অৰ্থনৈতিক শোষণ, সাংস্কৃতিক দমন, আৰু ৰাজনৈতিক বৈষম্য। বেলুচ জনগণৰ অভিযোগ যে – পাকিস্তানৰ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে তেওঁলোকৰ খনিজ সম্পদ লুণ্ঠন কৰি স্থানীয় লোকৰ উন্নয়নৰ প্ৰতি গুৰুত্ব নিদিয়ে। অবকাঠামো আৰু সুবিধাৰ দিশত বেলুচিস্তান পাকিস্তানৰ অন্যান্য প্ৰদেশৰ তুলনাত পিছপৰা। CPECৰ দৰে প্ৰকল্পই স্থানীয় লোকৰ ভূমি কাঢ়ি লোৱা বুলি অভিযোগ উত্থাপিত হৈছে। ইয়াৰ উপৰিও, পাকিস্তানৰ নিৰাপত্তা বাহিনীৰ দ্বাৰা হত্যা, আৰু নিৰ্যাতনৰ অভিযোগে বিদ্ৰোহক উত্তেজিত কৰিছে। ১৯৪৮ চনৰ পৰা বেলুচ জাতীয়তাবাদীসকলে পাকিস্তানৰ বিৰুদ্ধে বিভিন্ন বিদ্ৰোহৰ নেতৃত্ব দি আহিছে।
ভাৰতৰ সৈতে সম্পৰ্ক:
বেলুচিস্তানৰ ভাৰতৰ সৈতে প্ৰত্যক্ষ ৰাষ্ট্ৰীয় সম্পৰ্ক নাই, কাৰণ ই পাকিস্তানৰ এক প্ৰদেশ। তথাপি, পাকিস্তানে প্ৰায়ে অভিযোগ কৰে যে, ভাৰতে BLA আৰু বেলুচ বিদ্ৰোহীসকলক অস্ত্ৰ, প্ৰশিক্ষণ, আৰু আৰ্থিক সাহায্য প্ৰদান কৰি পাকিস্তানত অস্থিৰতা সৃষ্টি কৰিছে, বিশেষকৈ আফগানিস্তানৰ ভাৰতীয় কনছুলেটৰ জৰিয়তে। অৱশ্যে, ভাৰতে এই অভিযোগ অস্বীকাৰ কৰে। বেলুচ জাতীয়তাবাদী নেতা হাইবায়ৰ মেৰীয়েও ভাৰতৰ সৈতে সংযোগৰ কথা অস্বীকাৰ কৰিছে। ইতিহাসৰ পৰা দেখা যায় যে, মধ্যযুগত কিছুমান বেলুচ উপজাতি উত্তৰ ভাৰতলৈ প্ৰব্ৰজন কৰিছিল, আৰু বৰ্তমান উত্তৰ প্ৰদেশত ‘খান বেলুচ’ নামেৰে মুছলিম সম্প্ৰদায় আছে।
বেলুচিস্তান ইতিহাস, সম্পদ, আৰু ভূ-ৰাজনৈতিক গুৰুত্বৰ বাবে এক জটিল আৰু সংঘাতপূৰ্ণ অঞ্চল। ইয়াৰ প্ৰাকৃতিক সম্পদ আৰু কৌশলগত অৱস্থানে ইয়াক পাকিস্তানৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ কৰি তুলিছে, কিন্তু স্থানীয় জনগণৰ অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক অসন্তোষে বিদ্ৰোহৰ সৃষ্টি কৰিছে। ভাৰতৰ সৈতে ইয়াৰ সম্পৰ্ক পাকিস্তানৰ অভিযোগৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি বিতৰ্কিত হৈ থাকে। বেলুচিস্তানৰ ভৱিষ্যত ইয়াৰ জনগণৰ দাবী আৰু আন্তৰ্জাতিক শক্তিৰ ভূমিকাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিব।
