ভাৰত আৰু চীনৰ মাজত পূব লাডাখৰ লাইন অৱ এক্সুৱেল কণ্ট্ৰ’ল (LAC)ত বছৰ বছৰ ধৰি চলি থকা সামৰিক অচলাৱস্থা আনুষ্ঠানিকভাৱে সমাপ্ত হোৱাৰ পিছতো চীনে অৰুণাচল প্ৰদেশক লৈ বিবাদ জাৰি ৰাখিবলৈ চেষ্টা অব্যাহত ৰাখিছে। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰতিৰক্ষা বিভাগৰ (পেন্টাগন) সাম্প্ৰতিক প্ৰতিবেদনত প্ৰকাশ পাইছে যে, চীনে অৰুণাচল প্ৰদেশৰ ওপৰত নিজৰ দাবীক ‘কোৰ ইণ্টাৰেষ্ট’ৰ স্তৰলৈ উন্নীত কৰিছে, যিটো টাইৱানৰ সৈতে সমান স্তৰত ৰখা হৈছে।
আমেৰিকাৰ কংগ্ৰেছলৈ দাখিল কৰা এই প্ৰতিবেদনত সতৰ্ক কৰি কোৱা হৈছে যে, অৰুণাচল প্ৰদেশ ভাৰত-চীন সম্পৰ্কত এক প্ৰধান বিষয় হৈ উঠিব পাৰে। প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে যে, অৰুণাচল প্ৰদেশ, টাইৱান আৰু দক্ষিণ চীন সাগৰত চীনৰ ভূখণ্ড আৰু সাগৰীয় দাবীসমূহ বেইজিঙৰ কৌশলগত প্ৰাধান্যৰ কেন্দ্ৰবিন্দু। ২০৪৯ চনৰ ভিতৰত ‘ৰাষ্ট্ৰীয় পুনৰুজ্জীৱন’ৰ লক্ষ্য লাভ কৰাৰ পৰিকল্পনাৰ অংশ হিচাপে চীনে এইবোৰক গুৰুত্ব দিছে।
পেন্টাগনৰ মতে, এই ‘মহান পুনৰুজ্জীৱন’ পৰিকল্পনাৰ অধীনত চীনে বিশ্বৰ মাজত নিজৰ ভূখণ্ডীয় প্ৰভাৱ বহু পৰিমাণে বৃদ্ধি কৰিব বিচাৰে। লগতে ‘বিশ্বমানৰ সেনা’ গঢ়ি তুলি ‘যুদ্ধত জয়লাভ’ কৰিব পৰা ক্ষমতা অৰ্জন কৰাটো তাৰ লক্ষ্য। ইয়াৰ ফলত চীনৰ আচৰণ ক্ৰমান্বয়ে আক্ৰমণাত্মক হৈ পৰিছে।
পূৰ্বতে ভাৰত আৰু চীনে পূব লাডাখৰ LACত সৈন্য প্ৰত্যাহাৰৰ চুক্তি কৰিছিল, যাৰ ফলত কেইমাহমানৰ শান্তি বিৰাজ কৰিছিল। কিন্তু সাম্প্ৰতিক সময়ত অৰুণাচল প্ৰদেশক লৈ পুনৰ উত্তেজনা বাঢ়িছে।
এনে এক ঘটনাত বিগত মাহত অৰুণাচল প্ৰদেশৰ নিবাসী প্ৰেমা থোংডক নামৰ ভাৰতীয় নাগৰিকগৰাকীক লণ্ডনৰ পৰা জাপানলৈ যাত্ৰাৰ সময়ত ছাংহাইত ট্ৰেনজিটৰ বাবে ১৮ ঘণ্টা আটক কৰা হৈছিল। থোংডকে কয় যে, চীনা কৰ্তৃপক্ষই তেওঁৰ পাছপ’ৰ্টক অবৈধ বুলি ঘোষণা কৰিছিল কাৰণ তাত জন্মস্থান হিচাপে অৰুণাচল প্ৰদেশ উল্লেখ আছিল। আটকাৱস্থাত তেওঁক খাদ্য আৰু বিমানবন্দৰৰ মৌলিক সুবিধাৰ পৰাও বঞ্চিত কৰা হৈছিল। পিছত UKত থকা এগৰাকী বন্ধুৰ সহায়ত তেওঁ ছাংহাইৰ ভাৰতীয় কনচুলেটৰ সৈতে যোগাযোগ কৰিবলৈ সক্ষম হয় আৰু যাত্ৰা অব্যাহত ৰাখিব পাৰে।
এই সপ্তাহৰ আৰম্ভণিতে এগৰাকী ইউটিউবাৰকো চীনত আটক কৰা হৈছিল কাৰণ তেওঁ অৰুণাচল প্ৰদেশক ভাৰতৰ অবিচ্ছেদ্য অংশ বুলি বৰ্ণনা কৰা এটা ভিডিঅ’ পোষ্ট কৰিছিল। সেই ভিডিঅ’টো থোংডকৰ সমৰ্থনত নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।
চীনে অৰুণাচল প্ৰদেশক নিজৰ ভূখণ্ড বুলি দাবী কৰে আৰু ইয়াক ‘দক্ষিণ তিব্বত’ বা ‘জাংনান’ বুলি কয়। বেইজিঙে ১৯১৪ চনত ব্ৰিটিছ শাসনকালত অংকিত মেকমহন লাইনক স্বীকাৰ নকৰে, যিটোৱে তেতিয়াৰ স্বাধীন তিব্বত আৰু ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ মাজত সীমা নিৰ্ধাৰণ কৰিছিল।
অৰুণাচলৰ ভিতৰত তাৱাং অঞ্চল চীনৰ বাবে বিশেষ কৌশলগত আৰু সাংস্কৃতিক গুৰুত্বৰ। প্ৰথমে চীনৰ দাবী কেৱল তাৱাঙত সীমাবদ্ধ আছিল, কিন্তু ক্ৰমে সমগ্ৰ ৰাজ্যখনক লৈ দাবী বিস্তাৰ কৰা হৈছে। সাম্প্ৰতিক সময়ত চীনে অৰুণাচলৰ স্থানসমূহৰ বাবে নতুন চীনা নামৰ তালিকা প্ৰকাশ কৰি ভাৰতৰ ওপৰত চাপ সৃষ্টি কৰি আহিছে।
প্ৰাক্তন কূটনীতিবিদ মহেশ সচদেৱে কয় যে, চীনৰ অৰুণাচল প্ৰদেশৰ কৌশলৰ প্ৰতি আমেৰিকাৰ বৰ্ধিত মনোযোগ গুৰুত্বপূৰ্ণ। “পূৰ্বতে আমেৰিকাই লাডাখৰ পৰিস্থিতিৰ ওপৰত বিস্তৃত আলোচনা কৰিছিল, কিন্তু অৰুণাচলৰ ক্ষেত্ৰত তুলনামূলকভাৱে নিশ্চুপ আছিল। এতিয়া এই কাৰ্যকলাপক স্বীকৃতি দিয়াটোৱে দেখুৱাইছে যে, চীনে ভাৰতৰ বিৰুদ্ধে সৃষ্টি কৰা চাপৰ কৌশল আৰু বহল কৌশলক স্পষ্টভাৱে বুজি পাইছে আমেৰিকাই,” তেওঁ কয়।
