নেপালত শেহতীয়াকৈ ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞা জাৰি কৰাৰ ফলত এনে তীব্ৰ প্ৰতিবাদ হৈছে যে জনসাধাৰণ ৰাজপথলৈ ওলাই আহিছে আৰু চৰকাৰৰ বিদায় ঘটিছে। দেশত চৰকাৰখনৰ বিৰুদ্ধে প্ৰচণ্ড প্ৰতিবাদৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত নেপালৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী কে.পি. শৰ্মা অলিয়ে আজি নিজৰ পদৰ পৰা পদত্যাগ কৰিছে। যোৱা সপ্তাহলৈকে শান্ত যেন লগা দেশখনত এটা সিদ্ধান্তৰ বাবে নেপালী যুৱক-যুৱতীসকলে বিদ্ৰোহ কৰিছে আৰু ব্যাপক সংঘৰ্ষ আৰম্ভ হৈছে। ফলত প্ৰধানমন্ত্ৰী অলিয়ে পদত্যাগ কৰিবলৈ বাধ্য হৈছে। কি কি ভুলৰ বাবে অলিয়ে পদ এৰিবলগীয়া হ’ল?
জেন জিৰ বেনাৰৰ তলত প্ৰতিবাদকাৰীসকলে ৰাজধানী কাঠমাণ্ডুৰ কেইবাটাও অঞ্চলত প্ৰধানমন্ত্ৰী অলিৰ বিৰুদ্ধে তীব্ৰ শ্ল’গান দিছিল। কেইবাঠাইত জুই জ্বলোৱাৰ ঘটনাও ঘটিছিল। নেপালৰ বিদেশৰাষ্ট্ৰ মন্ত্ৰীৰ পৰিয়ালকো মাৰপিট কৰা হৈছে। ক্ৰোধৰ উদগিৰণ এনেদৰে হৈছিল যে, কেইজনমান নেতা আৰু মন্ত্ৰীৰ ঘৰত আক্ৰমণ আৰু অগ্নিসংযোগৰ ঘটনাও ঘটিছে। প্ৰচণ্ড হিংসাৰ মাজত গৃহমন্ত্ৰী ৰমেশ লেখকে কালি নিজৰ পদৰ পৰা পদত্যাগ কৰিছিল। প্ৰধানমন্ত্ৰীক পদত্যাগৰ বাবে বাধ্য কৰা জেন জি হৈছে সেই যুৱক-যুৱতী, যিসকলৰ জন্ম ১৯৯৭ৰ পৰা ২০১২ৰ ভিতৰত হৈছিল।
চৰকাৰ আৰু দলক স্বৈৰাচাৰীভাৱে চলাইছিল
প্ৰধানমন্ত্ৰী কে.পি. শৰ্মা অলি নেপালৰ ৰাজনীতিৰ এজন প্ৰভাৱশালী নেতা হিচাপে পৰিচিত। তেওঁ চতুৰ্থবাৰৰ বাবে নেপালৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী হৈছিল। ইফালে, নেপালত দুৰ্নীতিও ক্ৰমাৎ বৃদ্ধি পাইছিল। অলিয়ে ইয়াক ৰোধ কৰাত বিফল হৈছিল। অলিয়ে এখন মিশ্ৰিত চৰকাৰ পৰিচালনা কৰি আছিল, য’ত তেওঁৰ দল কমিউনিষ্ট পাৰ্টি অৱ নেপাল (ইউনিফাইড মাৰ্ক্সিষ্ট-লেনিনিষ্ট) নেপালী কংগ্ৰেছৰ সমৰ্থনত চলিছিল।
কিন্তু মিশ্ৰিত চৰকাৰ পৰিচালনা কৰাৰ পিছতো তেওঁ দল আৰু চৰকাৰত স্বৈৰাচাৰী মনোভাৱ প্ৰদৰ্শন কৰিছিল। কোৱা হয় যে তেওঁ চৰকাৰৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ সিদ্ধান্তৰ বাবে সহযোগীসকলৰ সৈতে বিশেষ পৰামৰ্শ নকৰিছিল। অলিক চীনপন্থী নেতা হিচাপে গণ্য কৰা হয় আৰু তেওঁ ভাৰততকৈ চীনৰ সৈতে অধিক ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্ক ৰাখিছিল। তেওঁৰ প্ৰচেষ্টা আছিল চীনে যেনেকৈ নিজৰ দেশত ডাঙৰ ছ’চিয়েল মিডিয়া প্লেটফৰ্মৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞা জাৰি কৰিছে, তেওঁ নিজৰ দেশতো তেনে কৰিব বিচাৰিছিল। ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণৰ জৰিয়তে কণ্ঠৰোধ কৰাৰ চেষ্টা কৰিছিল, কিন্তু ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞা জাৰি কৰাৰ তেওঁৰ স্বৈৰাচাৰী সিদ্ধান্ত তেওঁৰ বিৰুদ্ধেহে গ’ল।
নিকটৱৰ্তী দেশৰ সৈতে সম্পৰ্ক বেয়া কৰিলে
নেপাল এখন স্থলবেষ্টিত দেশ আৰু ভাৰত আৰু চীন ইয়াৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰতিবেশী দেশ। অলিয়ে ভাৰতৰ বিৰুদ্ধে মনোভাৱ পোষণ কৰিছিল। যোৱা মাহত ভাৰতৰ বিদেশৰাষ্ট্ৰ সচিব বিক্ৰম মিশ্ৰীয়ে নেপাল ভ্ৰমণৰ সময়ত অলিক দিল্লীলৈ আহিবলৈ নিমন্ত্ৰণ জনাইছিল। কোৱা হয় যে প্ৰথমে তেওঁ আহিবলৈ পৰিকল্পনা কৰিছিল, কিন্তু পিছত তাক বাতিল কৰা হৈছিল।
চতুৰ্থবাৰৰ বাবে প্ৰধানমন্ত্ৰী হিচাপে অলিৰ কাৰ্যকাল বিতৰ্কিত হৈ পৰিছিল। ভাৰতৰ সৈতে তেওঁৰ সম্পৰ্ক তিক্ততাপূৰ্ণ আছিল। ভাৰত অলিৰ অপ্ৰয়োজনীয় জাতীয়তাবাদী মনোভাৱৰ বাবে ক্ষুব্ধ আছিল। তেওঁ লিপুলেখ সীমান্তৰ বিষয়ত ভাৰত বিৰোধী ভাৱনা উত্তেজিত কৰাৰ চেষ্টা কৰিছিল।
যোৱা সপ্তাহত চীনৰ তিয়ানজিন চহৰত অনুষ্ঠিত শ্বাংহাই সহযোগিতা সংগঠন (এছ.চি.অ’.) শীৰ্ষ সন্মিলনত অলিও অংশগ্ৰহণ কৰিছিল। প্ৰথমে তেওঁৰ পৰিকল্পনা আছিল প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীৰ সৈতে দ্বিপাক্ষিক বৈঠক কৰাৰ, কিন্তু পিছত সেই বৈঠক বাতিল কৰা হৈছিল। চীনৰ সৈতে মধুৰ সম্পৰ্ক গঢ়ি তোলাৰ চেষ্টাত অলি চৰকাৰে ভাৰতৰ সৈতে সম্পৰ্ক ক্ৰমাৎ বেয়া কৰি গৈছিল। কোৱা হয় যে পৰিস্থিতি এনে হৈছিল যে ভাৰত অলি চৰকাৰৰ পৰা ক্ষুব্ধ হৈ আছিল।
আমেৰিকাৰ সৈতে প্ৰত্যক্ষ সংঘাত
নেপালত হিংসা আৰু জুই জ্বলোৱাৰ ঘটনাৰ বাবে অলি চৰকাৰ নিজেই দায়ী। তেওঁ যিসকল ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞা জাৰি কৰিছিল, সেই সকলো আমেৰিকাৰ কোম্পানীৰ আছিল। এই সকলোবোৰ আছিল ডাঙৰ আৰু প্ৰভাৱশালী কোম্পানী। অলি চৰকাৰে এই সিদ্ধান্তৰ জৰিয়তে আমেৰিকাৰ সৈতে প্ৰত্যক্ষ সংঘাতৰ সৃষ্টি কৰিছিল। চৰকাৰে ফেচবুক, ইনষ্টাগ্ৰাম, হোৱাটছএপ, মেচেঞ্জাৰ, ইউটিউব, এক্স (টুইটাৰ) আৰু স্নেপচেটৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞা জাৰি কৰিছিল।
এই সকলো কোম্পানী আমেৰিকাৰ সৈতে জড়িত আছিল, কিন্তু নেপালত টিকটক, উইচেট, উইবো আৰু লাইকীৰ দৰে এপ চলি থাকিল, যিবোৰ চীনৰ কোম্পানী। এনে পৰিস্থিতিত বিশ্বজুৰি এই বাৰ্তা গৈছিল যে অলি চৰকাৰে চীনৰ সমৰ্থন কৰিছে আৰু আমেৰিকাৰ বিৰুদ্ধে থিয় দিছে। ফেচবুক, ইনষ্টাগ্ৰাম, হোৱাটছএপ, ইউটিউবৰ দৰে ছ’চিয়েল মিডিয়া প্লেটফৰ্ম ভাৰত আৰু অন্যান্য দেশৰ দৰে নেপালতো অত্যন্ত জনপ্ৰিয়। নেপাল চৰকাৰৰ এই সিদ্ধান্তৰ বিৰুদ্ধে যুৱ প্ৰজন্ম উগ্ৰ হৈ পৰিছিল।
‘জেন জি’ৰ সৈতে কথা-বতৰা নহয়, গুলীচালনাৰ নিৰ্দেশ
কে.পি. শৰ্মা অলি চতুৰ্থবাৰৰ বাবে প্ৰধানমন্ত্ৰী হৈছিল যদিও তেওঁ এইটো উপলব্ধি কৰাত বিফল হৈছিল যে যুৱ প্ৰজন্মৰ বিৰুদ্ধে সিদ্ধান্ত তেওঁৰ ওপৰতেই ভাৰী পৰিব। যোৱা সপ্তাহত যেতিয়া প্ৰধানমন্ত্ৰী অলিয়ে ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞা জাৰি কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল, তেতিয়া তেওঁ জেন জি বা যুৱ প্ৰজন্মৰ সৈতে কোনো আলোচনা কৰা নাছিল।
এই সিদ্ধান্তৰ বিৰুদ্ধে যেতিয়া লোকসকল ৰাজপথলৈ ওলাই আহিছিল, তেতিয়া কাঠমাণ্ডুকে ধৰি সমগ্ৰ নেপালত প্ৰতিবাদ তীব্ৰতৰ হৈ পৰিছিল। তাৰ পিছত চৰকাৰে প্ৰতিবাদকাৰীৰ ওপৰত গুলীচালনাৰ নিৰ্দেশ জাৰি কৰিছিল। গুলীচালনাৰ ঘটনাত সোমবাৰে ১৯ জন লোকৰ মৃত্যু হৈছিল আৰু ৩৫০ৰো অধিক আহত হৈছিল। তাত ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ নেতৃত্বত হোৱা প্ৰতিবাদত সাধাৰণ লোকৰো ক্ষোভ প্ৰকাশ পাইছিল। কাৰ্ফিউ আৰু নিৰাপত্তা বাহিনীৰ প্ৰচুৰ মোতায়েনৰ পিছতো প্ৰতিবাদকাৰীসকলে ৰাজধানী কাঠমাণ্ডু আৰু অন্যান্য স্থানত সমবেত হৈছিল। চৰকাৰে এতিয়া নিষেধাজ্ঞা তুলি লৈছে যদিও বিদ্ৰোহৰ জুই জ্বলি আছে।
