ভাৰতীয় বায়ুসেনাই আজি ৯৩সংখ্যক প্ৰতিষ্ঠা দিৱস উদযাপন কৰিছে। ১৯৩২ চনৰ ৮ অক্টোবৰত প্ৰতিষ্ঠা হোৱা বায়ুসেনাই প্ৰতি বছৰে সমগ্ৰ দেশতে এই দিৱসটো গৌৰৱ আৰু সন্মানেৰে পালন কৰি আহিছে। কিন্তু এইবাৰৰ বায়ুসেনা দিৱসটোও বিশেষ। কাৰণ ২০২৫ চনৰ মে’ মাহত চলা অপাৰেচন সিন্দূৰে বিশ্ববাসীক প্ৰদৰ্শন কৰিলে যে, ভাৰতৰ বায়ু শক্তি পূৰ্বতকৈ অধিক নিখুঁত, আধুনিক আৰু নিৰ্ণায়ক হৈ পৰিছে।
৭ মে’ৰ পৰা ১০ মে’লৈ চলা এই যুদ্ধত ভাৰতীয় সেনা আৰু বায়ুসেনাৰ যৌথ অভিযানে পাকিস্তানৰ ৰাজহাঁড় ভাঙি পেলালে। ভাৰতীয় যুদ্ধ বিমানৰ নিৰ্দিষ্ট বিমান আক্ৰমণত পাকিস্তানৰ কেইবাটাও সন্ত্ৰাসবাদী ঘাটি ধ্বংস হয়। ভাৰতীয় সেনাৰ আকাশী কৌশলত আতংকিত হৈ পাকিস্তানে যুদ্ধবিৰতিৰ দাবী জনায়। এই সমগ্ৰ অভিযানে স্পষ্ট কৰি দিলে যে যুদ্ধৰ স্বৰূপ সলনি হৈছে। ভৱিষ্যতে পৰম্পৰাগত যুদ্ধৰ ঠাইত প্ৰযুক্তিগত আৰু আকাশী যুদ্ধৰ যুগ আহিব, য’ত বায়ুসেনা, ড্ৰ’ন, আৰু বায়ু প্ৰতিৰক্ষা ব্যৱস্থাই নিৰ্ণায়ক ভূমিকা পালন কৰিব।
অপাৰেচন সিন্দূৰে ভৱিষ্যতৰ যুদ্ধৰ মুখ উন্মোচন কৰিলে
অপাৰেচন সিন্দূৰ কেৱল সামৰিক অভিযান নাছিল; ই আছিল বিশ্বৰ বাবে এটা বাৰ্তা যে ভাৰত এতিয়া যিকোনো প্ৰত্যাহ্বানৰ প্ৰতি দ্ৰুত, সঠিক আৰু প্ৰযুক্তিগতভাৱে সঁহাৰি জনাবলৈ সক্ষম। এই অভিযানত বায়ুসেনাৰ ড্ৰ’ন, মিছাইল, আৰু থলুৱা বায়ু প্ৰতিৰক্ষা ব্যৱস্থাই গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। ভাৰতৰ ‘Akashteer’ ব্যৱস্থাই আকাশৰ মাজত শত্ৰুৰ ক্ষেপণাস্ত্ৰ ধ্বংস কৰিছিল। ইয়াৰ দ্বাৰা প্রমাণিত হ’ল যে, ভাৰত এতিয়া সম্পূর্ণ স্বাৱলম্বী আৰু সীমান্ত ৰক্ষাৰ বাবে প্রস্তুত৷ এই অভিযানৰ এইটোও প্ৰতীক আছিল যে আধুনিক যুদ্ধ কেৱল বন্দুকেৰে নহয়, ডাটা, উপগ্ৰহ, কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তাৰ দৰে প্ৰযুক্তিৰো ইয়াৰ অংশ। বায়ুসেনাই এতিয়া এই অঞ্চলসমূহত নিজৰ ব্যৱস্থা শক্তিশালী কৰি তুলিছে যাতে যিকোনো ভাবুকিৰ আগতীয়াকৈ প্ৰতিৰোধ কৰাৰ ক্ষমতা লাভ কৰিব পাৰে।
ড্ৰোন বায়ুসেনাৰ এটা ডাঙৰ শক্তি হৈ পৰিছে
ভাৰতীয় সেনা, নৌসেনা, বায়ুসেনাৰ দ্ৰুত আধুনিকীকৰণৰ কাম চলি আছে। যিকোনো পৰিস্থিতিৰ প্ৰতি সামূহিক আৰু ফলপ্ৰসূ সঁহাৰি প্ৰদান কৰিবলৈ তেওঁলোকৰ কৌশলসমূহ এতিয়া আন্তঃসংযোগী। ইয়াৰ বাবে থিয়েটাৰ কমাণ্ড স্থাপন কৰা হৈছে। ইয়াৰ ফলত তিনিওটা সেৱাৰ মাজত সমন্বয় আৰু অধিক উন্নত হ’ব। এই প্ৰচেষ্টাৰ নেতৃত্ব দিছে বায়ুসেনাই। আদেশ আৰু নিয়ন্ত্ৰণৰ ক্ষেত্ৰত কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তাৰ (AI) ব্যৱহাৰ সম্প্ৰসাৰিত হৈছে। তদুপৰি মানৱবিহীন বিমান (UAV) বা ড্ৰোন বায়ুসেনাৰ এক নতুন শক্তিত পৰিণত হৈছে। ভৱিষ্যতে এই ড্ৰ’নসমূহ যুদ্ধ, চোৱাচিতা, আৰু সাহায্য অভিযানৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হ’ব।
বায়ুসেনাৰ ভৱিষ্যত এতিয়া মেক ইন ইণ্ডিয়াৰ সৈতে জড়িত। ভাৰতে আগন্তুক বছৰবোৰত যুদ্ধ বিমানত সম্পূৰ্ণ স্বাৱলম্বী হোৱাৰ দিশত কাম কৰি আছে। তেজছ এমকে-১এ, এএমচিএ, ভাৰতৰ প্ৰথমখন চুৰিকাঘাত যুঁজাৰু বিমানকে ধৰি কেইবাটাও থলুৱা প্ৰকল্প দ্ৰুতগতিত আগবাঢ়িছে। সম্পূৰ্ণ হোৱাৰ লগে লগে ভাৰতে নিজাকৈ অত্যাধুনিক যুদ্ধ বিমান আৰু বায়ু প্ৰতিৰক্ষা ব্যৱস্থা নিৰ্মাণ কৰা দেশৰ নিৰ্বাচিত গোটত যোগদান কৰিব। প্ৰতিৰক্ষা মন্ত্ৰালয় আৰু বায়ুসেনাৰ সমৰ্থনে এই পৰিকল্পনাসমূহক নতুন গতি প্ৰদান কৰিছে।
ভাৰতবৰ্ষই স্বাধীনতাৰ ১০০ বছৰীয়া জয়ন্তী উদযাপন কৰাৰ সময়ত ভাৰতীয় বায়ুসেনাৰ লক্ষ্য ২০৪৭ চনৰ ভিতৰত ৬০টা স্ক্ৱাড্ৰন অৰ্থাৎ প্ৰায় ১১০০ৰ পৰা ১২০০ যুদ্ধ বিমানৰ শক্তি লাভ কৰা। বৰ্তমান বায়ুসেনাৰ প্ৰায় ৩১টা স্ক্ৱাড্ৰন আছে, আনহাতে ৪২টা স্ক্ৱাড্ৰনক নূন্যতম শক্তি বুলি গণ্য কৰা হয়। এই লক্ষ্য ভাৰতৰ আকাশী আধিপত্য মজবুত কৰাৰ বৃহত্তৰ কৌশলৰ অংশ। এই পৰিকল্পনা ২০৪৭ চনৰ ভিতৰত স্বাৱলম্বী প্ৰতিৰক্ষা উৎপাদনৰ ভাৰতৰ দৃষ্টিভংগীৰ অংশ।
বায়ুসেনাৰ বৰ্তমানৰ বহৰত প্ৰায় ৫৫০ৰ পৰা ৬০০খন যুদ্ধ বিমান আছে। কিন্তু এই পুৰণি জেট বিমান যেনে মিগ-২১, মিগ-২৩, মিগ-২৭ আদি বহুতো এতিয়া অৱসৰ লৈছে। তেওঁলোকৰ ঠাইত নতুন প্ৰজন্মৰ আধুনিক বিমান আহিছে। বৰ্তমান বায়ুসেনাৰ থলুৱা আৰু বিদেশী উভয় বিমান আছে, য’ত আছে ছুখয় ছু-৩০এমকেআই, মিগ-২৯, মিৰাজ ২০০০, জাগুয়াৰ, ৰাফেল, আৰু তেজাছ এমকে-১। ইয়াৰে ছুখয়-৩০ৰ বহৰ আটাইতকৈ বেছি, ২৬০খনতকৈও অধিক বিমানৰ সংখ্যা। ৰাফেল আৰু তেজাছ Mk-1Aৰ দৰে জেট বিমানৰ আগমনৰ ফলত বায়ুসেনাৰ ষ্ট্ৰাইক ক্ষমতা যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছে। ভৱিষ্যতে তেজছ এম কে-২ আৰু এ এম চি এৰ দৰে বিমান সংযোজন কৰাৰ লগে লগে এই শক্তি আৰু অধিক বৃদ্ধি পাব।
ভাৰতৰ ‘আকাশতীৰ’ হৈ পৰে সুৰক্ষামূলক ঢাল
বায়ুসেনাৰ অন্যতম ডাঙৰ কৃতিত্ব হৈছে ইয়াৰ বায়ু প্ৰতিৰক্ষা নেটৱৰ্ক। এই নেটৱৰ্কত একাধিক স্তৰ থাকে যিয়ে দেশৰ আকাশক শত্ৰুৰ ক্ষেপণাস্ত্ৰৰ পৰা ৰক্ষা কৰে। ইজৰাইলৰ আইৰন ড’মৰ দৰে ভাৰতৰ নিজা ‘আকাশতিৰ’ ব্যৱস্থা এতিয়া কাৰ্যক্ষম হৈ উঠিছে। এই ব্যৱস্থাই অপাৰেচন সিন্দূৰত মুখ্য ভূমিকা পালন কৰিছিল। ই আকাশৰ মাজত শত্ৰুৰ ক্ষেপণাস্ত্ৰ আৰু ৰকেট ধ্বংস কৰি ভাৰতীয় ঘাটিৰ সুৰক্ষা নিশ্চিত কৰিছিল। এই প্ৰযুক্তি সম্পূৰ্ণ থলুৱা আৰু ইয়াক ডি আৰ ডি অ’ৰ দ্বাৰা বিকশিত কৰা হৈছে।
