দ্বিপাক্ষিক বাণিজ্য চুক্তিৰ আলোচনাৰ মাজতে আমেৰিকাৰ ৰাষ্ট্ৰপতি ড’নাল্ড ট্ৰাম্পে ভাৰতৰ ওপৰত হঠাৎ ২৫ শতাংশ শুল্ক আৰোপৰ ঘোষণা কৰিছে। ইয়াৰ উপৰি ৰাছিয়াৰ সৈতে ঘনিষ্ঠতাৰ বাবে ব্যৱসায়িক ক্ষেত্ৰত এটা পৃথক ‘জৰিমনা’ৰ কথাও উল্লেখ কৰিছে তেওঁ। শুকুৰবাৰৰ পৰা এই শুল্ক কাৰ্যকৰী হ’ব। ট্ৰাম্পৰ এই সিদ্ধান্তৰ প্ৰভাৱ কি হ’ব পাৰে, তাৰ বিশ্লেষণ আৰম্ভ কৰিছে ভাৰত চৰকাৰে। মাৰ্কিন সংবাদমাধ্যম ‘ব্লুমবাৰ্গ’ৰ মতে, এই শুল্কৰ ফলত বৈদ্যুতিন সামগ্ৰী, ঔষধ, মূল্যৱান ৰত্ন, গহনা, আৰু বস্ত্ৰশিল্পৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে। গাড়ীৰ যন্ত্ৰাংশ নিৰ্মাণকাৰী সংস্থাসমূহৰো সমস্যা হ’ব পাৰে।
ভাৰতৰ পৰা আমেৰিকালৈ কোনবোৰ পণ্য কিমান পৰিমাণে ৰপ্তানি হয়, তাৰ ভিত্তিত ‘ব্লুমবাৰ্গ’এ এটা সম্ভাৱনা উত্থাপন কৰিছে। ভাৰতৰ পৰা প্ৰায় এক হাজাৰ কোটি ডলাৰৰ মূল্যৱান ৰত্ন আৰু গহনা আমেৰিকাৰ বজাৰলৈ যায়। এই পৰিস্থিতিত ট্ৰাম্পৰ শুল্ক ঘোষণাক ভাৰতৰ ৰত্ন আৰু গহনা ৰপ্তানি উন্নয়ন পৰিষদে ‘গভীৰ উদ্বেগজনক’ বুলি বিবেচনা কৰিছে। বুধবাৰে নিশা এটা বিবৃতিত তেওঁলোকে জনাইছে যে, এই শুল্কৰ ফলত হাজাৰ হাজাৰ মানুহৰ জীৱিকা ক্ষতিগ্ৰস্ত হ’ব পাৰে। লগতে মূল্যবৃদ্ধি আৰু ৰপ্তানিত বিলম্বৰ দৰে সমস্যাও সৃষ্টি হ’ব পাৰে।
ভাৰত আমেৰিকাৰ বজাৰত পেটেন্টবিহীন ঔষধৰ অন্যতম বৃহৎ ৰপ্তানিকাৰক দেশ। বছৰি প্ৰায় আঠ হাজাৰ কোটি ডলাৰৰ পেটেন্টবিহীন ঔষধ ভাৰতৰ পৰা আমেৰিকালৈ যায়। দেশৰ কেইবাটাও আগশাৰী ঔষধ নিৰ্মাণকাৰী সংস্থাৰ লাভৰ ৩০ শতাংশ আমেৰিকাৰ বজাৰৰ পৰা আহে। ট্ৰাম্পৰ শুল্কৰ প্ৰভাৱ ভাৰতৰ ঔষধ শিল্পৰ ওপৰতো পৰিব পাৰে। ‘চান ফাৰ্মাচিউটিকেল ইণ্ডাষ্ট্ৰীজ লিমিটেড’, ‘ডক্টৰ ৰেড্ডীজ লেব’ৰেটৰীজ লিমিটেড’, আৰু ‘চিপলা লিমিটেড’ৰ দৰে সংস্থাৰ লভ্যাংশৰ কমেও ৩০ শতাংশ আমেৰিকাৰ পৰা আহে। ‘ব্লুমবাৰ্গ’ৰ মতে, ২০২২ চনত আমেৰিকাত প্ৰতি দহখন প্ৰেছক্ৰিপশ্যনৰ চাৰিখনত ভাৰতীয় সংস্থাৰ নিৰ্মিত ঔষধ ব্যৱহৃত হৈছিল।
ভাৰতে আমেৰিকাৰ বিভিন্ন নামী-দামী বস্ত্ৰ বিপণন সংস্থাক পোচাক আৰু জোতা সৰবৰাহ কৰে, যেনে ‘দ্য গ্যাপ ইনকৰ্প’ৰেটেড’, ‘পেপে জিনছ’, ‘ৱালমাৰ্ট ইনকৰ্প’ৰেটেড’, আৰু ‘কষ্টকো হোলচেল কৰ্প’ৰেশ্যন’। দিল্লীৰ আশা আছিল যে, ভিয়েটনামৰ তুলনাত ভাৰতৰ ওপৰত কম শুল্ক আৰোপ কৰা হ’ব। এই শিল্পৰ ক্ষেত্ৰত তুলনামূলকভাৱে কিছু সুবিধা পোৱাৰ সম্ভাৱনা আছিল। ‘কনফেডাৰেশ্যন অৱ ইণ্ডিয়ান টেক্সটাইল ইণ্ডাষ্ট্ৰী’ৰ আশংকা, শুল্কৰ বাবে এই শিল্প ‘কঠিন প্ৰত্যাহ্বান’ৰ সন্মুখীন হ’ব পাৰে। ট্ৰাম্পৰ শুল্কৰ ফলত ‘বৰ্ধমান টেক্সটাইলছ লিমিটেড’, ‘ৱেলস্পান লিভিং লিমিটেড’, ‘ইণ্ডো কাউণ্ট ইণ্ডাষ্ট্ৰীজ লিমিটেড’, আৰু ‘অৰৱিন্দ ফেশ্বনছ লিমিটেড’ৰ দৰে সংস্থা সমস্যাত পৰিব পাৰে, যিসকল আমেৰিকাত বস্ত্ৰ ৰপ্তানিৰ সৈতে প্ৰত্যক্ষ বা পৰোক্ষভাৱে জড়িত।
আমেৰিকাৰ বজাৰত উপলব্ধ আইফোন ভাৰতত নিৰ্মিত। ট্ৰাম্পৰ শুল্ক ঘোষণাৰ পিছত আইফোনকে ধৰি অন্যান্য স্মাৰ্টফোন আৰু বৈদ্যুতিন সামগ্ৰী নিৰ্মাণ খণ্ডতো সমস্যা হ’ব পাৰে বুলি ‘ব্লুমবাৰ্গ’এ জনাইছে। পূৰ্বে আমেৰিকাত বিক্ৰী হোৱা আইফোন ‘এপল’এ চীনত নিৰ্মাণ কৰিছিল। পিছত ব্যৱসায়িক সুবিধাৰ বাবে ভাৰতত নিৰ্মাণ আৰম্ভ কৰে। কিন্তু ২৫ শতাংশ শুল্কৰ ফলত ‘এপল’ৰ এই বাণিজ্যিক কৌশল পুনৰ পিছুৱাই যাব পাৰে।
যিসমূহ দেশে আমেৰিকাৰ সৈতে বাণিজ্য আলোচনাৰ প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ত আছিল, তাৰ ভিতৰত ভাৰত অন্যতম। নতুন দিল্লীৰ আশা আছিল ৱাশ্বিংটনৰ পৰা কিছু সুবিধা পোৱা যাব। ভাৰতে আশা কৰিছিল শুল্কৰ হাৰ ১৫ শতাংশৰ ভিতৰত সীমিত থাকিব। কিন্তু এছিয়াৰ অন্য কেইখনমান দেশৰ তুলনাত ভাৰতৰ ওপৰত অধিক শুল্ক আৰোপ কৰিছে ট্ৰাম্পে। ভিয়েটনামৰ ওপৰত ২০ শতাংশ, ইণ্ডোনেছিয়াৰ ওপৰত ১৯ শতাংশ, আৰু জাপানৰ ওপৰত ১৫ শতাংশ শুল্ক ঘোষণা কৰা হৈছে। কিন্তু ভাৰতৰ বাবে শুল্কৰ হাৰ ২৫ শতাংশ। ইয়াৰ উপৰি মস্কোৰ সৈতে দিল্লীৰ অস্ত্ৰ আৰু ইন্ধন ক্ৰয়ৰ সম্পৰ্কতো ট্ৰাম্প অসন্তুষ্ট। সেইবাবে তেওঁ পৃথক ‘জৰিমনা’ৰ কথাও উল্লেখ কৰিছে, যদিও এই বিষয়ত বিশদ মন্তব্য কৰা নাই।
ট্ৰাম্পৰ ঘোষণাৰ ফলত ভাৰতত কি প্ৰভাৱ পৰিব, সেয়া এতিয়াও সম্পূৰ্ণ স্পষ্ট নহয়। তথাপি ‘ব্লুমবাৰ্গ’ৰ মতে, শুল্কৰ হাৰ ২৫ শতাংশ অতিক্ৰম কৰিলে জুলাইৰ পৰা ছেপ্টেম্বৰৰ ভিতৰত ভাৰতৰ প্ৰায় ১০ শতাংশ ৰপ্তানি প্ৰভাৱিত হ’ব পাৰে। বাণিজ্যিক ক্ষেত্ৰত ভাৰতৰ ওপৰত কিমান প্ৰভাৱ পৰিব, সেয়া কেইটামান বিষয়ৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিব, যেনে— অন্যান্য প্ৰতিদ্বন্দ্বী দেশৰ ওপৰত কিমান শুল্ক আৰোপ কৰা হৈছে, নিৰ্দিষ্ট খণ্ডত শুল্কৰ হাৰ কিমান, আৰু ট্ৰাম্পৰ ঘোষিত জৰিমনাৰ পৰিমাণ কি হ’ব। এই বিষয়সমূহ এতিয়াও সম্পূৰ্ণ স্পষ্ট হোৱা নাই।
ট্ৰাম্পে ৰাছিয়াৰ সৈতে ভাৰতৰ ব্যৱসায়িক সম্পৰ্কৰ বাবে যি সতৰ্কবাণী জাৰি কৰিছে, তাৰ প্ৰভাৱ দেশীয় তৈল শোধনাগাৰৰ ওপৰত পৰিব পাৰে। বৰ্তমান ভাৰতে আমদানি কৰা তেলৰ প্ৰায় ৩৭ শতাংশ ৰাছিয়াৰ পৰা আহে। ইউক্ৰেইনৰ সৈতে যুদ্ধৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত ৰাছিয়াই তুলনামূলক কম দামত তেল বিক্ৰী আৰম্ভ কৰিছিল, আৰু ভাৰতে সেই সুযোগ গ্ৰহণ কৰিছিল। যদি ট্ৰাম্পৰ ‘জৰিমনা’ৰ ফলত ৰাছিয়াৰ পৰা তেল আমদানিত বাধাৰ সৃষ্টি হয়, তেন্তে ‘ইণ্ডিয়ান অইল কৰ্প’ৰেশ্যন লিমিটেড’, ‘ভাৰত পেট্ৰ’লিয়াম কৰ্প’ৰেশ্যন লিমিটেড’, ‘হিন্দুস্তান পেট্ৰ’লিয়াম কৰ্প’ৰেশ্যন লিমিটেড’, আৰু ‘ৰিলায়েন্স ইণ্ডাষ্ট্ৰীজ লিমিটেড’ৰ দৰে সংস্থাসমূহ সমস্যাত পৰিব পাৰে। উল্লেখযোগ্য যে, এই বছৰ ৰিলায়েন্সে ৰাছিয়াৰ পৰা প্ৰতিদিনে ৫ লাখ বেৰেল তেল ক্ৰয়ৰ বাবে এখন চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰিছে।
