ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ মাজত উত্তেজনাৰ সময়ত পাকিস্তান অধিকৃত কাশ্মীৰ (PoK)ৰ কথা প্ৰায়ে উত্থাপন হয়। এই অঞ্চলটো ৭৮,০০০ বৰ্গ কিলোমিটাৰতকৈ অধিক কাশ্মীৰৰ এলেকাত বিস্তৃত, যাক পাকিস্তানে ‘আজাদ কাশ্মীৰ’ বুলি উপস্থাপন কৰে। কিন্তু ভাৰতে ইয়াক পাকিস্তান অধিকৃত কাশ্মীৰ (PoK) বুলি গণ্য কৰে। আহক আমি জানো, এই PoK কেনেকৈ অস্তিত্বলৈ আহিল আৰু ইয়াৰ বৰ্তমানৰ অৱস্থা কি?
প্ৰশ্ন উঠে – PoK কি? ই কেনেকৈ গঠন হ’ল? আৰু ই কিয় ভাৰত-পাকিস্তানৰ মাজত বিবাদৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ কাৰণ?
PoKৰ ইতিহাস: পূৰ্বতে ভাৰতৰ অংশ আছিল…
১৯৪৭ চনত ভাৰত স্বাধীন হোৱাৰ সময়ত ই ৫০০ৰো অধিক ৰাজকীয় ৰাজ্যত বিভক্ত আছিল। এই ৰাজ্যবোৰৰ বেছিভাগে ভাৰত বা পাকিস্তানৰ সৈতে একত্ৰিত হৈছিল, কিন্তু কিছুমান ৰাজ্য নিৰপেক্ষ হৈ থাকিছিল। তাৰ ভিতৰত এখন আছিল জম্মু আৰু কাশ্মীৰ। এই ৰাজ্যত মুছলমান জনসংখ্যা সংখ্যাগৰিষ্ঠ আছিল, কিন্তু ৰজা হৰি সিং আছিল হিন্দু। তেওঁ ভাৰত বা পাকিস্তানৰ সৈতে যোগদান কৰিব নিবিচাৰিছিল; তেওঁৰ ইচ্ছা আছিল যে জম্মু আৰু কাশ্মীৰ এখন স্বাধীন ৰাজ্য হৈ থাকক।
পাকিস্তানৰ উপ-জাতীয় যোদ্ধা প্ৰেৰণ
১৯৪৭ চনৰ ২২ অক্টোবৰত পাকিস্তানে নিজৰ উদ্দেশ্য স্পষ্ট কৰিলে। ই হাজাৰ হাজাৰ উপ-জাতীয় যোদ্ধাক কাশ্মীৰলৈ পঠিয়াই দিলে, যাৰ লক্ষ্য আছিল কাশ্মীৰক জোৰকৈ পাকিস্তানৰ সৈতে একত্ৰিত কৰা। এই আক্ৰমণত পাকিস্তানৰ সেনা আৰু চৰকাৰৰ সম্পূৰ্ণ সমৰ্থন আছিল। ক্ৰমান্বয়ে এই উপজাতীয় যোদ্ধাসকলে কাশ্মীৰৰ বহু অঞ্চল দখল কৰিলে। পৰিস্থিতি বেয়ালৈ যোৱা দেখি মহাৰাজা হৰি সিঙে ভাৰতৰ পৰা সহায় বিচাৰিলে আৰু ১৯৪৭ চনৰ ২৭ অক্টোবৰত জম্মু আৰু কাশ্মীৰ ভাৰতৰ সৈতে একত্ৰিত হ’ল।
ভাৰতীয় সেনাৰ প্ৰত্যুত্তৰ
একত্ৰীকৰণৰ পিছত ভাৰতীয় সেনাই দায়িত্ব লৈ পাকিস্তানী অনুপ্ৰৱেশকাৰীসকলক খেদি পঠিয়াবলৈ আৰম্ভ কৰিলে। কিন্তু এই সময়ত ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী জৱাহৰলাল নেহৰুৱে এই বিষয়টো ৰাষ্ট্ৰসংঘত উত্থাপন কৰিলে।
ৰাষ্ট্ৰসংঘত কাশ্মীৰ বিবাদ
ৰাষ্ট্ৰসংঘত কাশ্মীৰ সম্পৰ্কে চাৰিটা মূল প্ৰস্তাৱ আগবঢ়োৱা হৈছিল:
- প্ৰস্তাৱ ৩৮ (১ জানুৱাৰী ১৯৪৮): দুয়োখন দেশক পৰিস্থিতি স্বাভাৱিক কৰিবলৈ আহ্বান।
- প্ৰস্তাৱ ৩৯ (২০ জানুৱাৰী ১৯৪৮): ভাৰত-পাকিস্তানৰ সৈতে আলোচনাৰ বাবে তিনিজনীয়া সমিতি গঠনৰ কথা।
- প্ৰস্তাৱ ৪৭ (২১ এপ্ৰিল ১৯৪৮): কাশ্মীৰত গণভোটৰ পৰামৰ্শ, কিন্তু চৰ্ত আছিল যে পাকিস্তানে উপজাতীয় যোদ্ধাসকল আঁতৰাব লাগিব।
- প্ৰস্তাৱ ৫১ (৩ জুন ১৯৪৮): ভাৰত-পাকিস্তানলৈ ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ কমিছন প্ৰেৰণৰ কথা।
এই সময়ছোৱাত পাকিস্তানী উপজাতীয় যোদ্ধাসকলে কাশ্মীৰৰ এটা বৃহৎ অংশ দখল কৰিছিল। এই দখলকৃত অংশটোৱেই আজি পাকিস্তান অধিকৃত কাশ্মীৰ বা PoK নামেৰে জনাজাত।
আজিৰ PoK: দুটা ভাগত বিভক্ত
PoK দুটা প্ৰধান ভাগত বিভক্ত:
- আজাদ কাশ্মীৰ: পাকিস্তানে ইয়াক ‘আজাদ’ বুলি কয়, কিন্তু ইয়াৰ চৰকাৰ সম্পূৰ্ণৰূপে পাকিস্তানৰ নিয়ন্ত্ৰণত।
- গিলগিত-বাল্টিস্তান: ১৯৪৯ চনৰ ‘কৰাচী চুক্তি’ৰ অধীনত পাকিস্তানে ইয়াক নিজৰ প্ৰত্যক্ষ নিয়ন্ত্ৰণলৈ লৈছিল।
এই অঞ্চল অতি স্পৰ্শকাতৰ কাৰণ ই ভাৰত, পাকিস্তান, আফগানিস্তান আৰু চীনৰ সীমান্তৰ সৈতে সংলগ্ন। কৌশলগত দৃষ্টিকোণৰ পৰা এই অঞ্চল অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।
PoKৰ ক্ষেত্ৰফল আৰু চীনৰ হাতলৈ হস্তান্তৰিত অংশ
ভাৰত চৰকাৰৰ মতে, পাকিস্তানে জম্মু আৰু কাশ্মীৰৰ প্ৰায় ৭৮,০০০ বৰ্গ কিলোমিটাৰ অবৈধভাৱে দখল কৰি আছে। ইয়াৰ উপৰিও, ১৯৬৩ চনত পাকিস্তানে গিলগিত-বাল্টিস্তানৰ ৫,১৮০ বৰ্গ কিলোমিটাৰ চীনৰ হাতলৈ হস্তান্তৰ কৰিছিল, যাক আমি অকছাই চীন নামেৰে জানো।
বৰ্তমানৰ পৰিস্থিতি: PoKত পাকিস্তানৰ হস্তক্ষেপ
PoKত এটা পৃথক চৰকাৰ, বিধানসভা, উচ্চ ন্যায়ালয় আৰু উচ্চতম ন্যায়ালয় থাকিব পাৰে, কিন্তু পাকিস্তান চৰকাৰৰ সম্মতি অবিহনে কোনো সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰা নহয়। ইয়াৰ গণতান্ত্ৰিক ব্যৱস্থা কেৱল নামমাত্ৰ আৰু প্ৰশাসনিকভাৱে সম্পূৰ্ণ নিয়ন্ত্ৰণ ইছলামাবাদৰ হাতত।
ভাৰত-পাকিস্তানৰ বিবাদৰ মূল কাৰণ
পাকিস্তান অধিকৃত কাশ্মীৰ (PoK) ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ মাজত বিবাদৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ কাৰণ:
- ভূখণ্ডৰ দাবী: ভাৰতৰ মতে, জম্মু আৰু কাশ্মীৰৰ সম্পূৰ্ণ অঞ্চল, য’ত PoK অন্তৰ্ভুক্ত, ভাৰতৰ অংশ। ১৯৪৭ চনত মহাৰাজা হৰি সিঙে ভাৰতৰ সৈতে একত্ৰীকৰণৰ নথিপত্ৰত স্বাক্ষৰ কৰিছিল। পাকিস্তানে এই অঞ্চলক নিজৰ বুলি দাবী কৰে, যাক ভাৰতে অবৈধ দখল বুলি গণ্য কৰে।
- কৌশলগত গুৰুত্ব: PoKৰ ভৌগোলিক অৱস্থান অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰণ ই চীন, আফগানিস্তান আৰু মধ্য এছিয়াৰ সৈতে সংযোগ স্থাপনৰ এক কৌশলগত পথ। চীন-পাকিস্তান অৰ্থনৈতিক কৰিডৰ (CPEC)ৰ মাধ্যমেও এই অঞ্চলৰ গুৰুত্ব বৃদ্ধি পাইছে।
- সন্ত্ৰাসবাদৰ সমৰ্থন: ভাৰতৰ অভিযোগ যে পাকিস্তানে PoKক সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্যকলাপৰ কেন্দ্ৰ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰি ভাৰতৰ বিৰুদ্ধে সীমান্তৰ ওপৰেৰে সন্ত্ৰাসবাদ চলাইছে। এই কাৰণে দুয়োখন দেশৰ মাজত উত্তেজনা অব্যাহত আছে।
- অকছাই চীনৰ হস্তান্তৰ: পাকিস্তানে PoKৰ এটা অংশ (অকছাই চিন) চীনৰ হাতলৈ হস্তান্তৰ কৰাটো ভাৰতে অবৈধ বুলি গণ্য কৰে, যিয়ে বিবাদক আৰু জটিল কৰি তুলিছে।
পাকিস্তান অধিকৃত কাশ্মীৰ ১৯৪৭ চনত পাকিস্তানৰ উপজাতীয় আক্ৰমণৰ পিছত গঠন হৈছিল, যেতিয়া কাশ্মীৰৰ এটা অংশ তেওঁলোকে দখল কৰিছিল। বৰ্তমান এই অঞ্চল পাকিস্তানৰ নিয়ন্ত্ৰণত আছে, যদিও ভাৰত ইয়াক নিজৰ অংশ বুলি দাবী কৰে। PoKৰ কৌশলগত গুৰুত্ব, সন্ত্ৰাসবাদৰ সমৰ্থন আৰু অকছাই চিনৰ হস্তান্তৰৰ দৰে বিষয়ৰ বাবে ই ভাৰত-পাকিস্তানৰ মাজত বিবাদৰ মূল কাৰণ হৈয়েই আছে।
